Een zachte, droge winter vanuit La Escucha

Terwijl België te kampen heeft met een natte herfst en sneeuw in het begin van de winter, is het hier helemaal anders. Zacht weer, af en toe wat bewolking en droog; dat zijn de ingrediënten van deze winter. Temperaturen in december en januari halen geregeld de 20 graden zodat we in het zonnetje kunnen lunchen. De nachten zijn zo een 15 graden koeler dan overdag; dus rond de 5 graden. Best aangenaam.

Weer een tijdje geleden sinds de vorige blog. De tijd vliegt. Dat Niki met een boek bezig was hebben we al verteld. Dit boek is nu klaar voor de uitgeverij, de laatste details worden nog besproken. De uitgave van het boek gaat gepaard met de nieuwe opstart van haar Coaching praktijk. Hieraan gekoppeld wordt er ook naarstig gewerkt aan een nieuwe website en nog veel meer… Te veel om op te noemen!

15 maanden geleden begon ze aan haar nieuw project, een periode waarin enorm veel gebeurde. Wat precies vertellen we in de volgende blog wanneer het boek gepubliceerd wordt. Niki haar tijd gaat voor een groot deel naar deze activiteit, maar het einde van dit alles is komt nu eindelijk in zicht. Via deze blog houden we jullie op de hoogte.

Maar er gebeuren nog andere dingen hier.

De natuur zoekt zijn weg … natuurlijk.

Vorige keer hebben we een overzicht gegeven van de voorjaarsactiviteiten in de tuin. Nu bekijken we wat we deden vanaf september tot nu einde 2023.

De squarefoot garden : na de zomer op weg naar een wintertuin.

Na het oogsten van de groenten volgt nu een opkuis. De meeste planten worden gewied zodat heel veel squares vrij komen. Meerjarige planten zoals asperges laten we staan voor volgend jaar. We hadden elk van de 14 bedden opgedeeld in 18 squares (6x3) met koorden. Een deel van de koorden zijn stuk, de rest hebben we weggedaan. De irregatie die over de bedden ligt, hebben we ook verwijderd. Nu is de kust dus vrij om opnieuw mest/compost over de 14 bedden te strooien. We woelen de grond terug om zodat alles goed gemengd is. Waar nodig voegen we nog wat grond toe.

Daarna maken we opnieuw de squares met koorden af. We bevestigen de irrigatiekanalen terug. Enkele dagen werk maar de tuin is weer klaar voor de winter.

Dat doen we ook in de serre. Alleen de 2 aubergine struiken die er stonden, snoeien we en laten we staan voor volgend jaar. De uitbundige oogst van aubergines in 2023 willen we nog een kans geven in 2024 (alhoewel men zegt dat het tweede jaar een mindere oogst volgt).

Ook de kruidentuin volgt. Grote opkuis, bemesten, omspitten en klaar is kees. Een rozemarijn struik, peterselie, tijm en basilicum laten we staan voor verder gebruik. De laatste paprika’s worden geoogst in de kruidentuin en de planten gesnoeid.

Nu kunnen we terug planten in de serre, de squarefoot garden en de kruidentuin. Het wordt een mengeling van zaden en kleine plantjes. De zaden zaaien we rechtstreeks in de grond, de kleine aangekochte plantjes worden gepland. Welke ? Ziehier de lijst :

bonen en erwten, kool lombarda (rode kool), kale, kool picuda, spruiten, brocoli, kool murciana, sla romana en scrolsla, romanescu kool, bloemkool, pepino (komkommers).

Twee weken na de vorige zaaddag hebben we nog wat geplant.  20 Erwtenplanten (hiervoor hebben we klimrekken gemaakt met bamboestokken) ,verder nog bonen, ajuin rood en witte, broccoli, kale, sla. Ook in de serre hebben we bij geplant zodat die nagenoeg vol staat. Afwachten wat het gaat geven. De planten van 2 weken geleden zien er goed uit. Alleen de kale lukt niet buiten, dus proberen we in de serre. Ook look uitgezet ; grote tenen look op verschillende plaatsen in de tuingezet. Hoe groter de teen look, hoe groter de look die je als resultaat kan oogsten. Die teen look is immers de voeding voor de nieuwe bol look.

Naast de aktiviteit in de squares, serre en kruidentuin doen we nog wat tussendoortjes :

• kruiden drogen : in de droogoven kan je immers ook kruiden drogen. Venkel (de groene takjes/blaadjes), marjolein, rozemarijn, oregano, basilicum worden gedroogd op 35°C gedurende 6 tot 10 uren. Daarna fijngemalen in de blender en klaar is kees. We maken ook selderijzout. Dit doen we door de bittere bladeren van de selder (die je toch niet gebruikt) te drogen, te vermalen, en te mengen met zout. We gebruiken steeds “grijs grof zout” ook bekend als “Gros sel de guérande”. Dit is een stuk gezonder dan gerafineerd wit zout. Het bevat immers heel wat mineralen afkomstig van de kleigrond waarop het gedroogd is en die ook de grijze kleur geeft.

• nieuwe fruitbomen krijgen een plaats op het stuk bestemd voor natural farming;

kersen, avocado, appel, kaki, peer (conference), pruimen (president), Japanse mistel (nistero of eriobotrya japonica).

• in de tuin voor het huis planten we een jacaranda (wordt een grote boom met paarse bladeren) en 2 moringa olifeira’s. Deze boom wordt ook “wonderboom” genoemd, omdat hij zoveel gezonde bestanddelen bevat, zullen we zeker gebruiken om thee te maken. Elke morgen genieten we immers nu al van deze thee.

• op een dag maakten we een uitstap. Het was erg winderig en bij het vertrek hadden we de serre niet gesloten...Je kan het al raden, de plastic van de serre was stuk. Gelukkig bleef het gevalganiseerde geraamte nagenoeg staan. Een nieuwe plastic besteld op het internet, en enkele dagen later was de serre hersteld. Les geleerd dus! In de tuin waren ook wat takken van olijfbomen gesneuveld. Toch een stevige wind geweest dus.

• voor de eerste keer kregen we ook dadels aan de dadelboom. Deze dadels groeien in trossen rond de stam van de boom. Onze boom is nog klein. Je kan ze plukken en ongeveer 2 weken laten rijpen in een warme plaats, bijvoorbeeld je living. Dan verkleuren ze van lichtbruin naar donkerbruin en worden zacht en zoet. Sommige hebben een pit andere weer niet, maar lekker zijn ze in elk geval.

• de olijfoogst valt tegen dit jaar in heel Spanje met hogere prijzen tot gevolg (ook in jou supermarkt). Ook in onze tuin dragen maar 50% van de bomen olijven. Toch voldoende om een twintigtal potten tafelolijven te maken ; olijven plukken, wassen, even elke olijf met een mes kerven en dan in potten water en 10% zout. Zo laten staan en na een maand mag je eventueel het water vervangen, en hetzelfde proces opnieuw herhalen met het toevoegen van kruiden (look, tijm, laurier...).

• we zijn liefhebbers van granaatappels. De granaatappel boom in de tuin bracht nu wel vruchten voort in tegenstelling tot vorig jaar. Ze waren iets kleiner dan de exemplaren op de markt maar ze waren lekker. Niet eenvoudig om te weten wanneer ze rijp zijn. Samen met een aantal granaatappels die we op de markt kochten, verdwenen de vruchten in de diepvries. Als onderdeel van een slaatje is een granaatappel heerlijk.

• zelf tomatensap/passata maken; tot nu toe kochten we die in de supermarkt. Maar waarom niet zelf maken? In de tuin hadden we wat tomaten, maar onvoldoende om zelf passata te maken. De tomaten kochten we dus op de markt. We houden het eenvoudig en puur. We snijden de tomaten in stukken, dan duwen we ze door een persmachine met vel en pitten, en het geheel in een grote pot aan de kook brengen. Intussen steriliseren we de glazen potten in de steamer. Het warme tomatensap gieten we met een trechter in de potten, deksel erop en dan laten we ze afkoelen terwijl we ze op het deksel zetten. De samengetrokken lucht door het koelen zorgt voor het afsluiten van de potten. Met 8 kilo tomaten maken we zo 12 potten van 660gr. Een veertigtal potten hebben we zo gemaakt.

En wat met de natural farming tuin?

Een hele tijd geleden (maart/april) hebben we het stuk grond van 20 aren bedekt met stro nadat we wat bemesting/compost hadden aangebracht. We zaaiden al wat alfalfa en die hebben we begin november gemaaid en ter plaatse laten liggen als compost voor later.

We hebben de natural farming tuin verder afgewerkt : overal ligt er irrigatie en mest. Ook vulden we de stroo aan waar nodig om overal een 20 cm dikke stroolaag te krijgen.

Dit alles moet leiden tot verbetering van de grond. En inderdaad het lijkt te werken: de lichtbruine, stoffige, harde en zanderige grond is veranderd in een donkere grond. Je kan er met je vingers tot 10 cm diep induwen (vroeger was de grond keihard op de bovenste cm na). Dat is het werk van de natuur na zo een 6 tot 7 maanden!!! Om de grond echt organisch te verbeteren moet je een 3 tot 5 jaar rekenen. We zijn dus op de goede weg. Als je het stroo op bepaalde plaatsen wegdoet, zie je de naakte grond en wat opvalt is niet alleen de kleur maar een aantal insecten, bacteriën en schimmels, wormen die druk in de weer zijn. Zij zullen zorgen voor de verbetering van de grond en het verteren van al dat materiaal (stro, compost…). De winter moet nu zorgen voor het compost in de lente.

Daarvoor zaaien we een mengsel van zaden die ervoor zorgen dat ze de grond losser maken. Deze zaden brengen op een natuurlijke manier nitriet, kalium, stikstof en fosfor in de grond. We leggen de zaden 24 uur in water, daarna laten we ze uitlekken en dan is het zaaien geblazen. Hiervoor moeten we het stro wat aan de kant doen (anders geraken ze niet aan de grond om te kiemen). Daarna terug het stro erover.

In maart/april zullen er dus heel wat gewassen boven het stroo uitsteken. Die zullen we dan maaien en ter plaatste laten liggen. Dat is de compost voor de lente. Indien we de 20 cm dikte niet halen, vullen we dan wat aan met stro.

Alhoewel de grond nog niet in orde is, hebben we wel al wat kolen geplant. Hiervoor maken we een kuiltje in het stro en een 25 tal kolen worden zo geplant. Om te weten waar ze juist staan, hebben we een bamboestokje in de grond gestoken naast de plant met een rood/wit lintje bovenaan. Zo kunnen we ervoor zorgen dat een kleine ruimte rond het plantje open blijft voor licht en lucht.

Nu is het dus wachten tot de lente, en met wat geluk zullen we kolen kunnen oogsten...Wij duimen en kijken elke dag of er wat evolutie is. Voorlopig gaat het goed ; de plantjes staan er fier bij, groeien langzaam maar zeker.

December en deels januari is een rustige maand in de tuin. Daarna is het weer alle hens aan dek…

De citrusbomen (appelsien, citroen en pompelmoes) leveren weer hun vruchten. We kunnen al selectief een appelsien van de boom trekken en ervan genieten. Over enkele weken zullen ze allemaal wel rijp zijn. Wel kan je ze redelijk lang (tot 2 maanden) laten hangen aan de boom.

Dit was weer een heel avontuur, leerproces en ontdekkingsreis met de natuur als leermeester. En...die heeft altijd gelijk…

Nog iets over zaden. Een triestig verhaal. Alle zaden die je koopt in de handel zijn genetisch gemanipuleerde zaden. Het is nagenoeg onmogelijk om originele zaden te vinden. De grootste producenten ter wereld (waaronder Bayer, Monsanto...), manipuleren de zaden zodanig dat de zaden van de eerste generatie vruchten niet bruikbaar zijn en de eigenschappen niet zal behouden van de eerste generatie. Bijvoorbeeld : een rode sappige tomaat zal in de tweede generatie niet dezelfde vorm, kleur en smaak hebben dan de eerste generatie. Je moet dus telkens opnieuw zaadgoed aankopen. Dat geldt ook voor professionele landbouwers. Het is bij wet verboden om zaden te kweken van een eerste generatie vruchten. Nog straffer : omdat het zaadgoed genetisch gemanipuleerd is, kopen de boeren dus elk jaar nieuw zaad. Alleen de producent kent de exacte genetische code van de zaden. Ze verkopen de boeren dus ook de fertilizers en pesticiden die bij die genetische code horen. Elk jaar herhaalt zich dit proces. Je vraagt je soms af hoe zulke dingen mogelijk zijn.

Gezondheid-proost-salud

Iedereen heeft wel een periode in zijn leven waar hij zich afvraagt of hij/zij gezond leeft, en wat hij/zij meer kan doen. Wij hebben dat ook. Nu we op pensioen zijn hebben we ook de tijd ervoor. Dat was vroeger soms een uitvlucht, soms een realiteit. Nu kunnen we voluit gaan. We willen even met je delen hoe we dit aanpakken en wat we precies doen.

Nothing is as good as being healthy feels. (Niets is zo goed als gezond zijn aanvoelt).

Deze zin van Tony Robins is altijd in ons hoofd blijven spoken.

1. De tuin en onze eetgewoontes.

Met de tuin vol groenten en fruit zetten we een stap naar gezonde voeding. Wellicht zullen we nooit al onze voeding zelf kunnen produceren. Dat hoeft ook niet. We vullen aan met seizoengebonden groenten en fruit van de markt. We nemen bio als het kan, wat voor verse zaken hier niet zo vanzelfsprekend is.

Wat doen we zoal?

• bereide maaltijden kopen we nooit in de supermarkt ; we maken alles liefst zelf. Dat lukt ook. Sommige groenten vries je beter niet in; daarom kiezen we soms om bvb een maaltijd in te vriezen zoals lasagna. We maken dan een aantal porties.

• rood vlees beperken we. Een uitzonderlijke barbecue, of een steak op restaurant gebeurt soms.

• kip wordt ook al eens klaargemaakt. We houden rekening met iedereen.

• vis zal er zeker elke week bij zijn. Zalm, tonijn, inktvis, en dorade zijn bijna altijd vers te krijgen.

• we maken zelf ons brood van 100% integraal bio spelt meel. Als we een pizza maken, kochten we vroeger de pizzabodem, die maken we nu ook zelf met bio deeg.

• we leven voor 70 à 80% vegetarisch. Spaghetti maken we al jaren, met groenten zonder vlees erbij. We eten meestal 2 soorten groenten met pasta, rijst, quinoa, aardappelen of bataten.

Ik vergat de naam van de Japanse arts die gespecialiseerd in het wel en wee van de darmen en verbeteringen aanbracht aan de endoscoop. Wat wel is bijgebleven is zijn stelling: als je ons gebit bekijkt hebben we 32 tanden als volwassene waarvan 4 hoektanden en 28 andere. Die hoektanden zijn nodig voor eten van vlees, de andere 28 gebruiken we voornamelijk voor groenten en fruit. In de dierenwereld is dit anders ; ofwel is een dier vleeseter, ofwel planteneten. Het gebit bestaat dan ook uit tanden voor vlees of voor groenten/fruit. Een vleeseter zal nooit groenten eten en een planteneter nooit vlees. Bij onderzoek naar de darmen van deze dieren kwam deze dokter tot de vaststelling dat hun darmen geen enkel ziektebeeld vertoonden ongeacht de leeftijd van de dieren. Vermits wij zowel vlees, vis, groenten en fruit eten, kwam hij tot de conclusie dat we dat eigenlijk moeten doen in verhouding tot het soort gebit dat we hebben. Dan zouden ook de darmen daar wel bij varen. Het ideale voedingspatroon zou dan zijn om 4/32ste vlees te eten en 28/32ste plantaardig voedsel. Een mooi verhaal en wat ons betreft zullen we niet ver uit de buurt zijn van deze verhoudingen.

We permitteren ons wat vrijheidsgraden, maar houden het onder controle. Ook wij hebben onze goestinkskes… Een stukje chocolade moet eraf kunnen – maar we nemen dan liefst 80%, 90% of 99% cacao. Smaakt wat bitterder maar minder suiker. Ook slaat soms het koekjes monster toe. Perfect zijn hoeft niet.

2. Drank

Zonder vocht kan ons lichaam niet. Daarom is het noodzakelijk voldoende te drinken, zeker in het hete Spanje. Maar wat drinken we dan best? Niet verwonderlijk dat alle dranken met suikers slecht zijn. Suiker is een grote vijand voor je lichaam. Water, thee, koffie, zijn bij uitstek betere alternatieven. Je kan de smaak van water beïnvloeden bvb door citroensap in te vriezen als ijsblokjes en die te gebruiken. Dat doen we met de verse citroenen uit onze tuin. We gebruiken het ook als een alternatief voor fruitsap. Of gedroogde schijfjes appelsien, citroen met het water te mengen samen met een takje munt.

Zelf drink ik geen koffie. Het verleden heeft me geleerd dat dit bij mij hogere bloeddruk tot gevolg heeft. Thee is dus mijn basisdrank. Vooral kruidenthee; elke morgen drink ik moringa olifeira, een thee afkomstig van de gelijknamige boom. De bladeren van deze boom bevatten zoveel goede vitaminen en mineralen dat de boom de naam draagt van “wonderboom” en in India in de geneeskunde veel wordt gebruikt. Ik wissel deze thee af met Tulsi-thee (ook bekend als holy basil). Ook een kruidenthee met heel veel goede eigenschappen.

En alcohol? We weten allemaal dat alcohol niet gezond is. Hoe minder hoe beter. Daarom heb ik beslist te stoppen met alcohol te drinken. Ik verkies te stoppen omdat weinig drinken me niet goed afgaat; dat weinig wordt te gemakkelijk meer. Dus gestopt begin juli 2023. Met de gezondheid als motivatie. Voor andere mensen kan het eenvoudiger zijn om alcoholverbruik te beperken. Dat is prima. Het is erg persoonlijk en dat is goed ook. Je kan alleen jezelf motiveren, iemand anders slaagt daar niet in.

Persoonlijk verloor ik zo een 3 tot 4 kilo, na de eerste maand zonder alcohol. Dat is ook een plus.

3.Intermittent fasting

Deze term hoor je overal en op het internet kan je er niet langskijken. In december 2022 begon ik met fasting. De motivatie is niet gewichtsverlies. Dat hoor je meestal als reden maar ik zie dit eerder als een gevolg. Ik probeer 16 tot 17 uur niet te eten op een cyclus van 24 uur. Na het avondeten (tussen 19 en 20 uur) eet ik niets meer tot de volgende middag (meestal tussen 12u30 en 13 uur). Niets is dus niets. Enkel drank mag maar dan enkel koffie of thee of een andere drank zonder suiker. Sinds december 2023 doe ik één keer per week een 24 uren vasten. Dan skip ik de lunch en eet pas terug bij het avondeten.

Kan je dan niets doen? Voel je je zwak? Wat als je honger krijgt?

Vooreerst moet je lichaam wennen aan de nieuwe situatie. Je lichaam is altijd gewoon geweest om koolhydraten en suikers te krijgen gedurende de hele dag (morgen, middag en avondeten plus tussendoortjes). Je lichaam is dus niet getraind om vet te verbranden om zich van de nodige energie te voorzien. Dat moet je lichaam opnieuw leren. Opnieuw want onze voorouders, miljoenen jaren geleden hadden helemaal geen regelmatige etenstijden. Je lichaam wordt metabolisch flexibel; het past zich aan om energie te zoeken door het omzetten van vetten via de lever. Het is echt verbazend

hoe dat kan en ook werkt. In de voormiddag deed ik gewoon de activiteiten die ik altijd deed ; werken in de tuin, zwaar en licht werk. Zelfs fietstochtjes van 100km in de voormiddag kan je goed aan zonder ontbijt dankzij die metabolische flexibiliteit. En tegen de middag heb je terug een gezonde honger.

Heb je toch een hongergevoel tussendoor dan is de oplossing simpel : water drinken. In het begin is dat wat wennen.

Wat gebeurt er dan in je lichaam als je vast?

Heel veel goede dingen. Indien je eet, heeft je lichaam geen keuze en moet aan de slag met wat je maag doorgeeft aan je darmen en wat in de bloedstroom terechtkomt. Vasten betekent dat je tijd geeft aan de processen in je lichaam om je cellenhuishouding in orde te zetten. Je lichaam beschikt immers over alle mogelijkheden om de kwaliteit van je cellenhuishouding op peil te houden...alleen moet je lichaam daarvoor de tijd krijgen.

Wat gebeurt er dan zoal?

• door een lange periode zonder eten, moet je lichaam geen insuline aanmaken. Die insuline aanmaken moet je lichaam doen om suikers en glucose te verwerken die via de voeding in het bloed terecht komen. Je insulinepeil, suikerpeil en glucosepeil blijven dus lange tijd laag wat een heel gunstig effect heeft voor je lichaam.

• je lichaam maakt meer groeihormoon aan. Groeihormoon beinvloedt je concentratievermogen, je geheugen, versterkt de stofwisseling en de groei van spiermassa, versterkt onze botten. Het blijft de rest van je leven medeverantwoordelijk voor een goede verhouding van water, vetten en spiermassa in je lichaam. Een hele boterham dus. Eigenaardig : als je insuline aanmaakt stopt de aanmaak van groeihormoon. Je kan dus nooit de 2 samen hebben.

• je lichaam maakt ketonen aan. Ketonen zijn stoffen die vrijkomen als je lichaam vetverbranding in gang zet omdat er een tekort is aan insuline. Die insuline wordt minder aangemaakt als je vast omdat die niet nodig is door gebrek aan glucose en suikers via de voeding. Vet wordt dus als bron gebruikt voor de energie die je lichaam nodig heeft. Hierdoor verlies je dus vet.

• autophagy begint in je lichaam. Autophagy is een process waarbij je oude en versleten cellen worden “opgeruimd” en vervangen door nieuwe cellen. Dit process start als je 16 tot 18 uur vast, maar je zou langer moeten vasten om ten volle hiervan te genieten. Autophagy kan zelfs zorgen voor het vervangen van oude cellen door nieuwe stamcellen.

Je begrijpt dat vasten niet alleen om gewicht gaat. Ja uiteraard verlies je enkele kilo’s – in mijn geval verloor ik zo een 4 kilo door te vasten.

4.Actief en sportief…

Diegene die me kennen weten dat ik erg sportief ben. Basketbal van 8 jaar tot 35 jaar, daarna tennis, lopen en uiteindelijk fietsen. Sport is altijd een deel van mijn leven geweest.

Op gepensioneerde leeftijd neemt het belang van de prestatie af. Wel verhoogt het gevoel van consistent iets te doen aan je conditie, je balans, je lenigheid, je kracht.

Ik probeer elke dag hierin te investeren. Sinds september 2023 besteed ik elke morgen 45 minuten aan fitness oefeningen. Ik gebruik hiervoor de app van Nike (NTC Nike Training Club). Een serie oefeningen die je hele lichaam versterken (spieren en pezen) gedurende 30 minuten is perfect om je lichaam naar een hoger en stabieler niveau te liften. Dat vul ik aan met nog wat bijkomende oefeningen voor buik en rug-spieren. Ik heb ook een bench press gemaakt met paletten hout, een gewone bench, een evenwichtsplank en een roeitoestel. Als gewichten gebruik ik hout en stenen in de plaats van dunbells en ander fitness materiaal.

Daarnaast blijf ik het fietsen trouw van eind januari tot september. September is immers de periode waar we met de fietsclub erop uit trekken voor een week. Daar moeten we klaar voor zijn.

Met een regelmatige wandeling met de honden, een kilometer zwemmen (als het water warm genoeg is…) sluiten we deze rubriek af.

5.Sauna…

In de vorige blogs hebben we verteld dat we een Finse sauna hadden aangeschaft. Ik was me toen niet bewust van de gezondheidseffecten die een regelmatige sauna heeft op je lichaam. Een 15 jaar durende wetenschappelijke studie uit Finland leidde tot de volgende conclusie:

• randvoorwaarde in de studie; gebruik van een sauna op 80°C gedurende 20 minuten en dit minstens 4 keer per week

• je hebt 46% minder kans op hoge bloeddruk. Je hartslag verhoogt met ongeveer 20% tijdens de sauna, je bloedvaten zetten uit door de warmte. Deze combinatie zorgt voor lagere bloeddruk.

• tevens wordt de kans op een beroerte verminderd met 60%

• en de kans op dementie vermindert eveneens met 66%

Dus hebben we die er ook maar aan toegevoegd ; minstens 4 keer per week spenderen we dus 30 minuten in de sauna aan ongeveer 80°C.

Resultaat:

Door het vasten en het laten vallen van de alcohol, ben ik zo’n 8 tot 9 kilo kwijtgespeeld.

Verder voel ik me fysiek sterker dan ooit tevoren. Het vasten is helemaal geen obstakel om de dingen te doen die je gepland hebt.

Nothing is as good as being healthy feels.

Deze beschrijving lijkt alsof het een hele opgave is om dit allemaal te doen. Ja, je moet wat zelf-discipline hebben, zeker. Maar je kan dit perfect in je dagelijks schema inpassen.

Het wordt een way of life en als het eens niet lukt dan is er geen man overboord. Ook dat hoort erbij. Het leven moet aangenaam blijven met een motivatie voor een gezond en -hopelijk- lang leven.

Ik geef je graag enkele referenties mee als je hier meer over wil weten:

-Dr Sten Ekberg een holistische dokter en olympisch decathleet op Youtube

-Dr Rhonda Patrick over sauna op Youtube, sauna specialiste

-Dr David Sinclair, specialist over longevity op Youtube.

Dat was het dus voor deze winter. Reacties of vragen? Die kan je onderaan de blog kwijt.

En...zoals beloofd volgende keer meer over het initiatief van Niki.